Alanya halkı Batılı turist ile kez 1970'li yıllarda, kasaba seçkininin şehir içinde hizmete soktuğu oteller sayesinde tanıştı. Otel sahibi gibi çalışanlar da ya Alanyalı’ydı ya da başta Gazipaşa olmak üzere yakın yerleşimlerden gelmekteydi. Yani turizm olumlu ya da olumsuz şekliyle has yerliyi etkilemekteydi!
Başta Alman olmak üzere Fransız, İngiliz, Avusturyalı doğrucuydu, dakikti, kuralcıydı. Otel çalışanı turistin alışkanlığını tatilde bile sürdürmesini, aynı saatte yemeğe inerek aynı masaya oturmasını, plajdaki şezlong(!) seçiminin aynı olmasını garipsedi ama takdir de etti.
İsteğini sesini yükseltmeden iletirken, söze hep "entschuldigung" ya da "excuse me" kibar tümcesiyle başladı. Otel çalışanını her karşılaştığında selamladı. Kötü servisi şikayet ederken, iyisini de övmeyi bildi. Aldığı iyi servisinin karşılığında bahşişini esirgemedi. Genel kullanım alanlarının, tuvaletlerin hijyeni konusunda otellerin, şehirdeki restoranların işletmecilerini uyardı.
Tur operatörlerinin kurumsal kimliği de her alanda yansımasını buldu. Kitle turizminin doğası gereği otelci kontrat yapmasını, akitleri kağıda dökmesini, sözleşme hazırlamasını, maliyet kontrolünü, ödeme ahlakını öğrendi. Otel yöneticisi ve şehirdeki tur operatörü temsilcisi, modern iletişim cihazları olan teleteks ve sonrasında faksı turizm sayesinde yaşamına soktu.
Yabancı konuklar en temiz, şık giysilerle, en güzel parfümlerini sürünerek akşam yemeği için şehir merkezine çıktılar. Deodorant kullanımını onlar öğretti. Şehirde, kuaförlükten başlayarak turistin ihtiyacını gidermeye yönelik yeni iş kolları gelişti. Avukatlar, mali müşavirler meslek rutinlerinin dışında iş tanımlarıyla tanıştılar.
Emeğe, mesleğe saygı gösterdiler. Esnaf ile ilişki kurup, onun mesleğini icra edişini izleyerek motive ettiler... Bindikleri taksinin yerlerde sürünen kirli emniyet kemerlerini takıp, taksiciyi şaşkınlığa sürüklediler. Trafik yaya geçişlerinde onlardan utanan halk, yeşil ışığı beklemek zorunda kaldı!
Şehir halkını yabancı dil öğrenmeye teşvik ettiler. Bu, yabancı kültürü öğrenmek, dünya ile entegre olabilmek açısından önemliydi... Çevreye karşı çok duyarlıydılar. Şehre ilişkin yakınmalarını ilgililere iletebilme, çözüm bulma konusunda ısrarcı oldular.
Alanya önce fiziksel olarak bozuldu...
1980 sonrasındaki planlamalarla şehrin fiziksel yapısı, kötü ithal müteahhitlerin de katkısıyla bozuldu. Ardından şehre göç dalgası başladı. Turizmle daha önce tanışmamış bu yeni Alanyalılar; "turistik tesislerdeki iş gücü, turizmin doğurduğu yeni iş kollarında emek yoğun çalışan iş gücü ve çarşı içi turizm esnafı" olarak üç ana gurupta yoğunluk kazandı.
Turistle en yakın temasta olan, çoğunluğu Güney Doğu Anadolu’lardan oluşan esnaf ne ilginçtir ki Alanya’nın yeni turist profilinin belirlenmesinde önemli rol oynadı. Şehirdeki her türlü hizmet sunumu, bu grubun turistin nelerden hoşlanabileceğinin tahminleri üstüne yapıldı. Böylece yumurtadan yeni tavuklar, tavuklardan yeni yumurtalar çıktı, Alanya turist profili değişti; Avrupa'nın daha az kazanıp tüketen insanı merkezi doldurdu.
Diğer önemli bir grup, Anadolu’nun daha milliyetçi muhafazakar bölgelerinden gelip Alanya'daki benzer yapı ile kolayca eklemleşenlerdi. Yan sanayide, turizmin doğurduğu diğer hizmet faaliyetlerinde çalışan bu insanlar turistle hiç direk ilişkiye, etkileşime girmedi. Hatta turizm sıkıntıya girip işlerini kaybettiklerinde, ilk suçlu sektörün bizatihi kendisi oldu.
Bu arada, Turgut Özal'ın özerk yerel yönetimler yasası ile, Alanya'nın deniz kıyısındaki köyleri kasaba olmuştu. Alanya'nın klasik, daha çok kazanıp harcayan eski turisti bu bölgelere yapılan lüks otellere gelmeye başladı. Şehir merkezindeki, kimlerden oluştuğunu bir türlü anlamadığı kozmopolit yapı ve yeni turist profiline göre hazırlanmış tüketim modeli artık onlar için cazip değildi.
Turist merkeze indiğinde, kasabanın eski naif dokusu yerine, kendisinden en fazla yararlanmaya hazır başka bir esnafla karşılaştı. Bir de artık şehir merkezi, göçüp geldiği yerdeki yaşamının benzerini orada da sürdürmek isteyenlerle dolmuştu. Turist ve şehir yaşayanı birbirine değmeden, etkileşmeden yaşıyordu. Söz gelimi trafik lambalarındaki turistin bekleyişi, artık şehrin yeni yaşayanının umurunda değildi.
Sonrasında turist profili değişti…
Bir yandan ülkenin gittikçe muhafazakarlaşması ve buna göre şekillenen siyasi ve yönetsel yapının şehre yansıması ve kırsalın Alanya merkezini kuralsızca kullanımı; diğer yandan terörün aldığı canlar sonrasında şehir merkezinde yoğunlaşan protestoların görüntüsü Alanya turizm algısını değiştirmeye başlamıştı. Turist, şehir merkezinin güvenli olmayışı konusunda tur operatörlerince uyarıldı.
Batılı turist şehir merkezinden çekilirken, onun yerini daha muhafazakar yaşam biçimi, örneğin bir tesettür deniz giysisi olan haşema ile sokaklarda dolaşabilme özgürlüğünü tadan Anadolu kadını aldı. Çevre illerden kaçamak yapmaya gelen erkek tayfası da Alanya'yı tercih eden diğer bir grup oldu.
Artık yerli konukların otobüs duraklarına rahatça araba park edilebildiği, şehir merkezindeki çimlerinde konaklanabilen, kuralsız yaşamın özgürlük olarak anıldığı; oteldeki Türk konukların alışagelmedik davranış biçimleri sergilediği, otel sahiplerinden ilginç taleplerde bulunduğu bir Alanya oluşmaktaydı.
Ülkedeki Batı karşıtlığı üzerine geliştirilen siyasetten etkilenmemiş görünen en büyük grup, Avrupa'da yaşayan Müslümanlar oldu. Onları, şehirde nasıl hareket edeceğini henüz kestiremeyen(!) İranlılar ve olduğu gibi davranan(!) Araplar takip etti. Böylece eskisinden çok daha muhafazakar bir yerli ve yabancı konuk profili Alanya'yı tercih etmeye başlamıştı.
Bundan sonrası ne olur?
Bir aksilik olmazsa seneye bu katastrofik yapıya Ruslar da katılacak. Batılı turist ise uzun bir süre gelmeyecek. Hem gelse bile kendisini kale alan, etkileşime hazır eski Alanyalı’yı artık bulamayacak. Turizm belki bir ekonomik girdi olmaya devam edecek ama kültürlerarası alışverişin artık esamisi okunmayacak...
